Zapraszamy do reflekcji nad cudownością powołania, jakim Bóg obdarzył każdą z nas – sióstr zmartwychwstanek i nie tylko…
,,Odkrycie geniuszu kobiety jako znak czasu w świetle Listu Apostolskiego Jana Pawła II Mulieris dignitatem”.
(fragment pracy magisterskiej s. M. Goretti Wróbel CR. Rozdział IV pt. ,,Kobieta w Kościele”, punkt 2 i 3).
Rola sióstr zakonnych w misji Kościoła
Pośród kobiet uczestniczących w życiu i misji Kościoła bardzo ważne miejsce zajmują siostry zakonne. Przez swoją konsekrację znajdują się one w samym sercu Kościoła, jako element o decydującym znaczeniu dla jego misji[1]. Wraz z całym bogactwem osób konsekrowanych, siostry zakonne wyrażają najgłębszą istotę powołania chrześcijańskiego oraz dążenie całego Kościoła – Oblubienicy do zjednoczenia z jedynym Oblubieńcem (por. VC 3). Dzięki ich profesji rad ewangelicznych charakterystyczne przymioty Jezusa – dziewictwo, ubóstwo i posłuszeństwo – stają się w pewien swoisty i trwały sposób widzialne w świecie (por. VC 22), a spojrzenie wiernych, dzięki ich świadectwu przynależności do Boga, zwraca się ku tajemnicy Królestwa Bożego (por. VC 1). Jak zauważa Kongregacja Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego: wezwanie do naśladowania Chrystusa poprzez szczególną konsekrację jest darem Trójcy Świętej dla całego Ludu wybranych[2]. Tak więc, ślubowane i spełniane przez siostry zakonne rady ewangeliczne są niejako widomym znakiem, który pociąga skutecznie wszystkich członków Kościoła do ochoczego wypełniania powinności powołania chrześcijańskiego (por. KK 44)[3] i do przyjęcia zbawienia ofiarowanego nam przez Chrystusa. Istotnie, przez profesję rad ewangelicznych siostry zakonne nie tylko czynią Chrystusa sensem swojego życia, ale starają się też odtworzyć w sobie, w miarę możliwości, tę formę życia, jaką obrał Syn Boży przyszedłszy na świat (por. KK 44).
Zachowując ślub czystości – dziewictwo, przyjmują do swego serca dziewiczą miłość Chrystusa i wyznają Go wobec świata jako jednorodzonego Syna, jednego z Ojcem (por. VC 16). Czystość jest dla nich i dla świata żywym i stałym znakiem wymiaru religijnego. Przypomnieniem o wiecznym celu, manifestacją wiary, nadziei i łaski oraz stałym wezwaniem ku transcendencji[4]; zapowiada przyszłe zmartwychwstanie i chwałę królestwa niebieskiego (KK 44). Świadectwo sióstr zakonnych, oddanych niepodzielnym sercem Bogu, uświadamia innym wierzącym, że przyszłe życie będzie innym życiem niż obecne, i że to inne życie rozpoczęło się już tutaj na ziemi. Dziewictwo konsekrowane jest zatem proroctwem o czasach przyszłych, szczególnym znakiem życia wiecznego[5] i eschatologicznym wizerunkiem niebiańskiej Oblubienicy i przyszłego świata (por. VC 7, 26; RD 11; MD 20).
Ślubując ubóstwo, siostry zakonne zanurzają się niejako w ubóstwie Chrystusa, który będąc bogaty dla nas stał się ubogi, aby nas ubóstwem swoim ubogacić (2Kor 8, 9). Mocą uczestnictwa w tym ubóstwie, ich świadectwo posiada moc samego Chrystusa. Zakonnice ubogacają świat, stając się ubogie. Ubogacają go duchowo, ale także materialnie, poprzez wpływanie na sprawiedliwszy podział dóbr i tworzenie wspólnoty miłości. Siostry zakonne, przez swoje ubóstwo, stają się nadto światłem i solą świata. Tak dla bogatych, jak i dla ubogich, ujawniają prawdziwe oblicze Kościoła, który jest ubogi i posłany przede wszystkim do ubogich[6]. Przez swoje oderwanie i sposób korzystania z dóbr tego świata, kobiety konsekrowane pokazują współczesnym ludziom, że te wszystkie dobra są godne szacunku na tyle tylko, na ile służą dobru człowieka, jego materialnemu i duchowemu rozwojowi[7]. We współczesnym świecie, gdzie bogaci coraz bardziej się bogacą, a ubodzy jeszcze bardziej biednieją, siostry zakonne przez swoje ubóstwo stają się kolejnym znakiem w misji Kościoła, który mówi, że nie można nadużywać dóbr doczesnych, że te dobra nie są dla człowieka źródłem szczęścia, że człowiek powołany jest do wyższych celów[8].
Z kolei przez ślub posłuszeństwa, siostry zakonne ukazują wiernym, jak mogą odnaleźć drogę powrotu do Ojca. K. Rahner wyraził to w taki sposób:posłuszeństwo jest stałą formą życia, dającą człowiekowi orientację ku Bogu. Taka orientacja jest eklezjalna, ponieważ przez nią zakonnik objawia szczególną istotę Kościoła[9]. Ślubowane przez siostry zakonne posłuszeństwo nie jest więc narzędziem dla wyrobienia doskonałości poszczególnej siostry czy wspólnoty zakonnej, ale dla misji kościelnej (por. KK 7). Przypomina ono Ludowi Bożemu o powołaniu do służby, do dyspozycyjności i do cierpienia jako uczestnictwa w ofierze Chrystusa. Ponadto ma ono wpływ na dobro całego Kościoła, umacnia Królestwo Boże i rozpowszechnia go w każdej części świata. Jednym słowem – posłuszeństwo zakonne czyni zakonnice znakiem Kościoła, z jego uniwersalną misją pełnienia woli Bożej i pragnieniem rozeznawania dla siebie i innych, na czym ta wola polega ,,tu i teraz”[10].
Jak widać, celem powołania kobiety konsekrowanej nie jest tylko i wyłącznie własne uświecenie, misyjność jest wpisana w samo serce każdej formy życia konsekrowanego (VC 25). Siostry zakonne, przez swoją profesję rad ewangelicznych, z jednej strony oddają się Bogu, z drugiej zaś pełnią szczególną misję wobec świata, i w ten sposób przyczyniają się do szerzenia misji Kościoła. Nawet życie kontemplacyjne sióstr zakonnych zawiera w sobie orientację eklezjologiczną[11].
Jest jeszcze jeden szczególny element życia zakonnego, który sprawia, że ma ono udział w misji Chrystusa i Kościoła – jest nim siostrzane życie we wspólnocie dla misji (VC 72). Życie wspólnotowe stanowi tak ważny element życia zakonnego, że niektórzy uznawali je nawet za czwartą radę ewangeliczną[12]. Nie można przecież przeżywać ewangelicznej konsekracji w indywidualistycznej samotności, potrzebna jest komunia z innymi. Właśnie w komunii życia, zgodnie z logiką miłości, rozbłyska miłość Boża, przynosząc owoce miłości siostrzanej[13]. Życie zakonne każdej siostry niewątpliwie jest tym bardziej apostolskie, im głębsze jest jej oddanie się Panu Jezusowi i wspólnocie siostrzanej, która nie jest tylko dziełem ludzkim, lecz przede wszystkim darem Ducha Świętego, który czyni z niej część Kościoła[14]. Kościoła, który idzie przez świat do pełni Królestwa, do realizacji pewnej wielkiej historii, która jest ,,wielka”, ponieważ jest historią zbawienia. Musimy pamiętać, że sama wspólnota kościelna, a w niej analogicznie wspólnota zakonna, ma strukturę głęboko powołaniową: jest ona powołana do misji, jest znakiem Chrystusa jako ,,misjonarza Ojca”. Jak czytamy w Lumen Gentium: jest w Chrystusie niejako sakramentem, czyli znakiem i narzędziem zjednoczenia z Bogiem i jedności całego rodzaju ludzkiego (nr 1)[15].
Na tej wielopłaszczyznowej formie duchowego uczestnictwa w misji Kościoła każdej siostry zakonnej, wyrażającej się w ślubach i życiu wspólnotowym, możemy dopiero teraz mówić o posłudze czynnej, wpisanej w dzieło misyjne wspólnoty eklezjalnej. I tak np. w Konstytucjach Zgromadzenia Sióstr Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa, w paragrafie zatytułowanym: Misja apostolska Zgromadzenia, czytamy takie słowa:Zgromadzenie włącza się w zbawcze posłannictwo Kościoła. Podejmując jego apostolskie posługiwanie stara się wypełnić jak najdoskonalej zlecenie Zmartwychwstałego Pana: <<Udaj się do moich braci i powiedz im>>(J 20, 17) oraz naśladować przykład Jego współczucia i troski o człowieka. W bliźnim, a zwłaszcza w ubogim, cierpiącym i opuszczonym, będziemy widziały samego Chrystusa, który utożsamia się z nim, mówiąc: <<wszystko, co uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych, Mieśćcie uczynili>> (Mt 25, 40)[16]. Jak widzimy, na tym konkretnym przykładzie prawa zakonnego, siostry żyjąc w danym zgromadzeniu i wypełniając jego misję, związane są ściśle z posłannictwem Kościoła powszechnego.
W zależności od ducha i charyzmatu poszczególnego zgromadzenia, zgodnie z otrzymanymi uzdolnieniami, w konstruktywnej harmonii z posłannictwem własnej wspólnoty, angażują się w dzieła ewangelizacji (por. Rm 70), pracę wychowawczą, formację przyszłych kapłanów i osób konsekrowanych, animację wspólnot chrześcijańskich, kierownictwo duchowe oraz obronę fundamentalnych dóbr życia i pokoju[17].
Siostry zakonne można nadto zauważyć w szpitalach i hospicjach, gdzie niosą wszystkim chorym i cierpiącym duchowe wsparcie, ukazując sens współcierpienia z Chrystusem. Są one zaangażowane również w dziedzinie wychowania młodych do wiary. W tym celu, liczne zgromadzenia żeńskie założyły wiele szkół, by zapewnić naukę i wychowanie religijne, zwłaszcza dzieciom i młodzieży[18]. Zakonnice można ponadto dostrzec w dziełach miłosierdzia i ośrodkach dla ubogich, niepełnosprawnych i opuszczonych[19]. Wreszcie, widzi się je w różnych posługach parafialnych oraz w dziełach katolickich, gdzie kobiety wskazują swoje zdolności do współpracy w posłudze duszpasterskiej[20]. W tych wyliczonych miejscach służby drugiemu człowiekowi, siostry zakonne oddają całe siebie i wszystkie swoje siły dla wzrostu Królestwa Bożego na ziemi, za które Kościół ponosi główną odpowiedzialność.
Należy jeszcze dodać, że wszystkie siostry, niezależnie od rodzaju wykonywanych obowiązków, a także siostry chore, cierpiące i starsze, przyczyniają się do wypełnienia apostolskiej misji Zgromadzenia w Kościele [21]. Mówiąc inaczej, każda siostra zakonna wykonuje jakąś część posługi Jezusa i dla Jezusa[22], przede wszystkim przez modlitwę i otwieracie własnego serca na działanie łaski Bożej (por. VC 25) oraz dbanie w sobie o wzrost miłości Boga i bliźniego.
Reasumując, siostry zakonne stają się misjonarkami, nieustannie pogłębiając w sobie świadomość tego, do czego zostały powołane i wybrane przez Boga[23]. Podporządkowując całe swoje życie Bogu i ofiarowując Mu wszystko, czym są i co mają, stają się prawdziwym znakiem Chrystusa w dzisiejszym świecie (por. VC 25). Najważniejszym bowiem przejawem ich misji nie są zewnętrzne dzieła, ale przede wszystkim uobecnienie w świecie samego Chrystusa przez osobiste świadectwo życia[24]. To jest wyzwanie i pierwszoplanowe zadanie życia konsekrowanego, życia każdej siostry zakonnej. Również Papież Benedykt XVI, w czasie swojej pielgrzymki do Polski, podczas spotkania z zakonnikami i zakonnicami w Jasnogórskim Sanktuarium, przypomniał siostrom: niezależnie od tego, jaką misję wam powierzono, jakąkolwiek posługę klasztorną czy apostolską spełniacie, zachowujcie w sercu prymat waszego życia konsekrowanego. Niech ożywia waszą wiarę. Przeżywane w wierze, życie konsekrowane jednoczy ściśle z Bogiem, budzi charyzmaty i czyni waszą posługę nadzwyczajnie owocną[25]. Można zatem powiedzieć, że siostry zakonne wypełniają charyzmaty i uczestniczą w misji Kościoła na mocy samej swojej konsekracji, której dają świadectwo w sposób zgodny z programem swego zakonu, zgromadzenia czy instytutu (por. VC 72)[26] .
________________________________________
[1] Por. J. S. Płatek, Sam na sam z Bogiem. Rozważania rekolekcyjne dla osób konsekrowanych, Częstochowa 2012, s. 385.
[2] Kongregacja Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, Rozpocząć na nowo od Chrystusa. Odnowione zaangażowanie życia konsekrowanego w trzecim tysiącleciu. Instrukcja, Poznań 2002, s. 11.
[3] Por. Jan Paweł II, Życie konsekrowane znakiem i świadectwem Królestwa Chrystusowego. Przemówienie podczas AG dnia 8 lutego 1995 r., OR, R. XVI, 1995, nr 5, s. 29.
[4] Por. J. Ridick, Skarby w naczyniach glinianych. Refleksje psychologiczno-teologiczne na temat ślubów zakonnych, Kielce 1995, s. 63-65.
[5] Por. J. W. Gogola, Rady ewangeliczne. Teologia, praktyka, formacja, Kraków 1999, s. 56.
[6] Franciszek, Kościół ubogi i dla ubogich. Przemówienie podczas spotkania z dziennikarzami dnia 16 marca 2013 r., OR, R. XXXIV, 2013, nr 5, s. 13.
[7] Por. Jan Paweł II, Wąską drogą za Chrystusem ku szczytom. Przesłanie Jana Pawła II do uczestników II Międzynarodowego Kongresu poświęconego Życiu Konsekrowanemu, OR, R. XXVI, 2005, nr 2, s. 9; J. W. Gogola, dz. cyt., s. 143.
[8] Por. K. Wójtowicz, Bezcenny dar. Hasłowy zarys teologii życia konsekrowanego, Kraków 2001, s. 38.
[9] Cyt. za: J. Ridick, Skarby w naczyniach glinianych. Refleksje psychologiczno-teologiczne na temat ślubów zakonnych, Kielce 1995, s. 117.
[10] Por. Tamże, s. 118-119.
[11] Por. Jan Paweł II, Praktyka modlitwy w życiu konsekrowanym. Przemówienie podczas AG dnia 4 stycznia 1995 r., OR, R. XVI, 1995, nr 3, s. 55.
[12] Por. Konferencja Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich. Konferencja Wyższych Przełożonych Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych, Idziemy naprzód z nadzieją. Życie konsekrowane w Polsce na początku nowego tysiąclecia, red. K. Wójtowicz, Kraków 2003, s. 30.
[13] Por. A. A. Ballestrero, Konsekracja, tł. E. Dobrzelecka, Kraków 2000, s. 49-50.
[14] Por. K. Wójtowicz, Bezcenny dar. Hasłowy zarys teologii życia konsekrowanego, Kraków 2001, s. 51.
[15] Por. Papieskie Dzieło Powołań Kościelnych, Nowe powołania dla nowej Europy. (In verbo tuo…). Dokument końcowy Kongresu poświęconego powołaniom do kapłaństwa i życia konsekrowanego w Europie, Poznań 1998, s. 43.
[16] Konstytucje Zgromadzenia Sióstr Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa, § 71, Rzym 2010, s. 42.
[17] Por. K. Wojtarowicz, Formy realizacji ,,pełni bycia kobietom” w życiu konsekrowanym, [w:] Godzina kobiet? Recepcja nauczania Kościoła Rzymskokatolickiego o kobietach w Polsce 1978-2005, red. E. Adamiak, M. Chrząstowska, Poznań 2008, s. 314-315.
[18] Por. K. Gurda, Troszcząc się o życie, ,,Via Consecrata”, R. XII, 2009, nr 6, s. 28-29; E. E. Samsel, List pasterski o powołaniu kobiet konsekrowanych na niedzielę 26 stycznia 2003 roku, ,,Via Consecrata”, R. VI, 2003, nr 2, s. 9-10.
[19] Por. Cz. Parzyszek, Otoczmy troską życie – zadania osób konsekrowanych, ,,Via Consecrata”, R. XII, 2009, nr 2, s. 23-24; R. Sawicki, Bez kobiet nie ma Caritas w Kościele. Rola kobiet w realizacji eklezjalnej funkcji charytatywnej, [w:] Geniusz kobiety. Kobieta w Kościele, kobieta w świecie, red. J. Przybyłowski, E. Robek, B. Szostek, Warszawa 2013, s. 132-135.
[20] Por. Jan Paweł II, Życie konsekrowane kobiet. Przemówienie podczas AG dnia 15 marca 1995 r., OR, R. XVI, 1995, nr 5, s. 34; Cz. Drążek, Życie konsekrowane w nauczaniu Jana Pawła II, Kraków 1996, s. 93-96.
[21] Konstytucje Zgromadzenia Sióstr Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa, § 80, dz. cyt., s. 47.
[22] Por. Konferencja Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich. Konferencja Wyższych Przełożonych Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych, Idziemy naprzód z nadzieją…, dz. cyt., s. 36.
[23] Por. T. J. Rasera, Czego dzisiaj oczekuje świat od kobiet konsekrowanych?, ,,Via Consecrata”, R. IX, 2006, nr 5, s. 48.
[24] Por. E. E. Samsel, Istotne elementy duchowości konsekrowanej – perspektywa na trzecie tysiąclecie, ,,Via Consecrata”, R. V, 2002, nr 2, s. 34-35.
[25] Benedykt XVI, Spotkanie Benedykta XVI z zakonnikami i zakonnicami, z seminarzystami oraz przedstawicielami ruchów kościelnych w Jasnogórskim Sanktuarium, [w:] Trwajcie mocni w wierze. Przemówienia i homilie Benedykta XVI w Polsce, 25-28 maja 2006, red. E. Data, K. Kuźnik, Marki 2006, s. 71.
[26] Por. E. Gambari, Życie zakonne po Soborze Watykańskim II, tł. J. E. Bielicki, Kraków 1998, s. 502.
